Maria Czerkawska Mauthner
Maria Czerkawska Mauthner, także Maryla (ur. 27 listopada 1881 w Bezmiechowej Górnej, zm. 2 listopada 1973 w Krakowie) – polska poetka, nowelistka, autorka książek dla dzieci.
Była córką Stanisława i Henryki z Murdzińskich. W tekście do audycji radiowej pisała o sobie:
Urodziłam się w podgórskiej zapadłej wsi, która dziś wydaje mi się najpiękniejszym zakątkiem świata i pokutuje w wierszach. Pisać zaczęłam mniej więcej około 10 roku życia. Nikt się tym jednak nie interesował. Matkę straciłam wcześnie, ojciec był zapracowany, a rówieśnicy odnosili się do mych bazgroł z najwyższym lekceważeniem. Ale autor, duży czy mały, nie może żyć bez słuchaczy. Wynalazłam zakątek nad potokiem i deklamując moje utwory olchom i tarninom, marzyłam, że kiedyś na wielkiej scenie będę ludzi wzruszać i zachwycać.
W innym fragmencie wspomina: Mieszkałam na zapadłej wsi, gdzie podczas wiosennych i jesiennych roztopów jeździ się wołami, daleko od miasta, od centrum kultury. […] Warunki są ciężkie. Na moje studia nie starczy, zresztą muszę pracować. Zdrowa, silna, pracuje we dnie, nocami czytam i piszę wiersze. Nikt się nimi nie interesuje, nie ma na to czasu.
Ojciec poetki zapraszał na Wigilię całą wieś. Poetka tak opisuje to wydarzenie: Każdy przynosił w podarunku w kraciastej chuście główki najpiękniejszego czosnku i jaja. Trzeba było pamiętać, żeby do tej samej chustki włożyć kawałek strucli i opłatek. […] Podłoga była zaścielona słomą, w kącie stał olbrzymi snop ze wszystkich rodzajów zboża. Śpiewano kolędy […] Dla dzieci świeciła choinka. O północy szło się uczęstować zwierzęta i powrósłami opasać drzewa sadu.*
Po zakończeniu gimnazjum dostała się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie ukończyła dwa semestry.
W 1905 r. zadebiutowała w „Tygodniku Ilustrowanym” (nr 37) wierszem „Droga w marzenie”. Później publikowała także w „Naszym Kraju” oraz „Słowie Polskim”.
W 1908 r. wydała tomik poezji „Poezje” a w 1915 r. „Poezje z lat 1914-1915”. Powstały także poematy „Nieukrzyżowani” (1901) oraz nowele „Z listów do niego” (1912).
W 1916 r. poetka powróciła do Bezmiechowej i wyszła za mąż za Gustawa Mauthnera, doktora chemii. W Bezmiechowej przebywała do 1939 r. Do wybuchu II wojny światowej z małymi przerwami mieszkała w rodzinnej wsi, zajmując się gospodarstwem domowym, pszczelarstwem i ziołolecznictwem. W tym czasie publikowała w czasopismach: „Płomyk”, „Mały Światek”, „Dziecko i Matka”. Wówczas powstały zbiory wierszy: „Zielony cień”, „Sieci w wietrze”, „Ludzie i liście” i „Malowanka na szkle”.
W pierwszym okresie twórczości nawiązywała do liryki młodopolskiej. W okresie międzywojennym tworzyła wiersze symboliczne, refleksyjne i pełne opisów przyrody.
Po wybuchu II wojny światowej wyjechała do Tarnopola, a potem do Lwowa. W 1940 r. udała się do Krakowa, gdzie pracowała w antykwariacie. Po wojnie została w Krakowie.
W 1957 r. uległa wypadkowi. Wiersze z tego okresu są pełne humoru, natomiast te z ostatnich lat życia stanowią odzwierciedlenie jej stanu psychicznego.
Zmarła w Krakowie 2 listopada 1973 r. Została pochowana na tamtejszym Cmentarzu Salwatorskim 5 listopada 1973.
*Literatura niewyczerpana. W kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863-1914, red. K. Fiołek, Kraków 2014, s. 93-94.