Irena Dobrzańska [Iryna Dobryańska] - ur. 11 listopada 1892 r. w Sanoku, zm. 14 marca 1980 r. we Lwowie – etnografka, badaczka sztuki ludowej Łemków.

Pochodziła z rodziny urzędnika państwowego Omeliana i Sawiny Dobrzańskich (z rodu Kulczyckich herbu Sas). Ukończyła szkołę podstawową w Sanoku, studiowała w gimnazjach kołomyjskim i sanockim. Od 1912 r. pracowała w Towarzystwie Ubezpieczeń „Dniestr”.

Po I wojnie światowej przeprowadziła się do Przemyśla, gdzie za radą swojej przyjaciółki Oleny Kulczyckiej, rozpoczęła nauczanie na Łemkowszczyźnie. Wychowywała dzieci w duchu patriotycznym i zaszczepiała w nich umiłowanie o rodzimej tradycji. Na jej lekcjach często pojawiali się policjanci. Władzom nie podobała się jej działalność.

Irena odwiedzała wiele miejscowości, zapisywała usłyszane historie, kolekcjonowała zabytki sztuki ludowej (pisanki, hafty, ozdoby malarskie, rzeźbienia), rysowała wzory do haftowania strojów łemkowskich.

Badając zdobienia domów łemkowskich, I. Dobrzańska wykonała liczne szkice i rysunki malowideł domowych na ziemi sanockiej. Udało się jej zgromadzić sporą ilość materiałów.

W książce „Malowidła ścienne domów łemkowskich” („Настінні розписи лемківських хат“) opisała wygląd domów Łemków. Publikacja ta była efektem pracy, jaką wykonała w latach 1930-1940 w miejscowościach południowo-zachodniej części łemkowskiej nad Osławą. W czasie wędrówek po wsiach odnajdywała cenne ikony i inne przedmioty sakralnego użytku. Często sama je odnawiała.

W trakcie wykopalisk w pobliżu Miedzybrodzia wykopała odłamki dużego naczynia z IV-V wieku — wazonu z falistymi ornamentami.

I. Dobrzańska była jedną z inicjatorek powstania Muzeum Łemkowszczyzny w Sanoku. Dyrektorem muzeum został sanocki artysta Leona Goetz (kierował nim przez 14 lat). Muzeum składało się z 10 oddziałów, w których znajdowały się różne przedmioty o charakterze religijnym, starodruki, zabytkowe przedmioty: narzędzia rolnicze i rzemieślnicze, stroje łemkowskie, hafty i tym podobne. Dzięki działalności Leona Goetz i niewielkiej grupy osób o podobnych poglądach muzeum szybko stało się prawdziwą skarbnicą kultury materialnej i duchowej Łemków jako grupy etnograficznej. 8 listopada 1936 r. otwarto nowy dział tkanin w muzeum. Była to kolekcja starych tkanin z XVII i XVIII wieku.

Od 1940 do 1944 r. I. Dobrzańska była dyrektorem Szkoły Handlowej w Sanoku i jednocześnie, na zasadzie wolontariatu, kontynuowała pracę w Muzeum Łemkowszczyzny.

Była dwukrotnie aresztowana za działalność polityczną.

Wiosną 1945 roku I. Dobrzańska przeprowadziła wraz z rodziną do Lwowa, gdzie pracowała jako dyrektor części artystycznej Muzeum Etnograficznego i Rzemiosła Artystycznego. W tę pracę zaangażowała ją O. Kulczycka. Pracując w muzeum i organizując katalogi sztuki ludowej, opracowała duży „Katalog haftu ukraińskiego” („Каталог українських вишивок“).

I. Dobrzańska jest autorką prac „Malarstwo domowe Ukraińców w Karpatach Zachodnich” („Хатні розписи українців західних Карпат“), „Malowidła ścienne domów łemkowskich” („Настін­ні розписи лемківських хат“) i innych. Cenny album ze zgromadzonymi materiałami przechowywany jest w zbiorach Muzeum Budownictwa Ludowego i Życia Ukrainy.

I. Dobrzańska zmarła 14 marca 1980 r. we Lwowie. Została pochowana na Cmentarzu Wynnykowskim pod Lwowem.

Zdjęcia pochodzą ze strony svoboda-news.com